Mанай улсын амын 60 хувь нь нийгмийн халамж их бага хэмжээгээр хүртдэг аж. Халамжийн хамрах хүрээ тэлж, хамрагдах хүний тоо нэмэгдсээр байгаа бол ажилгүйдэл, ядуурал эсргээрээ жилээс жилд өсч байна. Халамжийн үйлчилгээнд хамрагдаж байгаа иргэдийн талаар Хөдөлмөр, нийгмийн хамгаалын яамны Нийгмийн халамжийн асуудал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Алтантулгаас зарим зүйлийг тодрууллаа. 

-Хэчнээн нэр төрлийн халамжийн үйлчилгээг иргэдэд үзүүлж байна вэ?

-Нийгмийн халамжийн чиглэлийн зургаан хууль хүчин төгөлдөр хэрэгжиж байна Эдгээр хуулийн дагуу нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, хөнгөлөлт, үйлчилгээ хамарсан 72 нэр төрлийн буюу 12 багц үйлчилгээг хүргэж байгаа. Нийгмийн халамжийн 12 багц үйлчилгээг задалвал 72 нэр төрлийн үйлчилгээг ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, хүүхэд, өрх толгойлсон эх, эцэг, орон гэргүй хүмүүс гээд эмзэг бүлгийн хүн амд чиглүүлэн хүргэдэг.

Цар тахлын хүнд хэцүү үед халамжийн таван төрлийн тэтгэвэр, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн тэтгэмжийн мөнгөн дүнг энэ оны долдугаар сар хүртэлх хугацаанд 100 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлэн олгож буй. Түүнчлэн аливаа мөнгөн шилжүүлгийг цаг тухай бүрд шуурхай шилжүүлэх, иргэдийг банкны картаар үйлчлүүлэх боломж нөхцөлийг хангасан.

-Олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг, эхэд тэтгэмж олгодог. Одоогоор хэчнээн хүн авч байгаа вэ?

-Эх, хүүхдэд чиглэсэн нийгмийн халамжийн үйлчилгээг Эх, олон хүүхэдтэй өрх толгойсон эх, эцэгт тэтгэмж олгох тухай хууль, Нийгмийн халамжийн тухай хууль, Олон хүүхэдтэй эхчүүдэд дэмжлэг үзүүлэх тухай хууль тогтоомжийн хүрээнд үзүүлдэг. Өрх толгойлсон эцэг, эхэд улирал бүр хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр буюу 420 мянган төгрөгийн тэтгэмж олгодог. Одоогоор долоон мянга орчим хүн хамрагдаж байна. Мөн алдарт эхийн одонтой 228 мянган эхэд жилдээ 100-200 мянган төгрөг, хүүхдийн оюуны болон биеийн хөгжлийг дэмжих зорилгоор хүүхдийн хамгийн чухал үе болох 0-3 насны хүүхдээ гэртээ харж байгаа 160 мянган ээжид сар бүр 50 мянган төгрөгийн тэтгэмж олгодог. Цар тахлын хүнд үед өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжийг тав дахин нэмэгдүүлэн олгож байна. Ингэснээр нэг өрхөд очих мөнгөн дүн дүнджаар 26 мянгаас 240 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн.

-Жилд хэчнээн хүн  нийгмийн халамжийн сангаас тэтгэмж авдаг юм бэ?

-Нийгмийн халамжийн сангаас халамжийн тэтгэвэрт 54 мянган иргэн, байнгын асаргааны тэтгэмжид 60 орчим мянган иргэн, насны хишигт 143 мянган ахмад настан, амьжиргааг дэмжих онцгой тохиолдлын мөнгөн тэтгэмжид 28 мянган иргэн гээд зорилтот өрхийн өрх, иргэд хамрагддаг.

-Хүнсний талоныг хэчнээн өрхөд өгдөг вэ. Нэг хүнд сард хэдэн төгрөгийн хүнсний талон олгодог  юм бэ?

-Улсын хэмжээнд хүнс тэжээлийн дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай нэн ядуу 43 мянган өрхийн 233 мянган иргэн хамрагдаж байна. Насанд хүрсэн иргэнд 16 мянган төгрөг, хүүхдэд найман мянган төгрөгийг талоныг сар бүр олгож байна. Цар тахлын үед буюу 2020 оны тавдугаар сараас он дуустал тэтгэмжийн мөнгөн дүнг хоёр дахин нэмэгдүүлж олгосноор тухайн өрхийн хүнсний бүтээгдэхүүний нэр төрөл нэмэгдсэн. Мөн өдөрт хийх хоолны давтамж нэмэгдсэн. Дэлгүүрт өр зээл тавих нь багассан зэрэг эерэг үр дүн гарсныг хөндлөнгийн судалгаагаар онцолсон. Өмнө нь хүнсний эрхийн бичиг  цаасан хэлбэртэй байсныг сольж, 2021 оны нэгдүгээр сараас эхлэн зөвхөн банкны цахим картаар үйлчилэх болсон. Манай яамнаас, хүнсний эрхийн бичгийн үйлчилгээг иргэд гэрээ бүхий дэлгүүрээр үйлчлүүлдэг байсныг болиулж НӨАТ-ын баримт олгодог 235 мянган дэлгүүр, зах, бөөний төвөөр үйлчлүүлэх боломжийг ирэх сараас бүрдүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна. Түүнчлэн хяналт, шалгалтыг сайжруулах, авах ёсгүй иргэдийг хасах, тус үйлчилгээнд хамрагдах ёстой иргэдийг хамруулах боломжийг нээх, хугацаатай болгох зэрэг өөрчлөлтийг хийхээр төлөвлөсөн.

-Халамж яг зорилтот бүлэгтээ хүрч чадаж байгаа эсэхийг  хянах боломж бий юу?

-Нийгмийн халамжийн үйлчилгээг зорилтот өрх, иргэнд хүргэхийн тулд өрхийн мэдээллийн нэгдсэн санд үндэслэн хүргэдэг. Мөн тухайн сум, хорооны Амьжиргааг дэмжих зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж шийдвэрлэдэг. Манай Хөдөлмөр, халамжийн газар, хэлтсийн дотоод хяналтын албанаас тогтмол хянал тавьдаг. Дээд шатны байгууллагаас төлөвлөгөөт болон гэнэтийн шалгалт ч хийдэг. Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас төлөвлөгөөт шалгалтыг зохион байгуулдаг. Иргэдийн өргөдөл, гомдолд үндэслэн зарим шалгалтыг хийсэн. Цаашид нийгмийн халамжийн үйлчилгээг зорилтот өрх, иргэнд хүргэхийн тулд Төрөөс үзүүлж буй нийгмийн халамжийн үйлчилгээг шударга, нээлттэй, зайлшгүй дэмжлэг туслалцаа шаардлагатай иргэдэд хүргэх зорилгоор, төрийн байгууллагуудад хадгалагдаж буй мэдээлэлд үндэслэн орлогыг шууд тодорхойлох боломжийг бүрдүүлэх мөн тухайн иргэний мэдээлэл төрийн байгууллагад байхгүй тохиолдолд орлогыг орлуулж тооцох аргачлалыг ашиглах боломж нөхцөлийг судалж байна.

Мөн манай яамнаас нийгмийн халамжийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг Монгол Улсыг хөгжүүлэх таван жилийн Үндсэн чиглэл, Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт туссаны дагуу шат дараатай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн. Өнөөдрийн байдлаар нийт 10 үйлчилгээг нийгмийн халамжийн нэгдсэн систем буюу ehalamj.mn цахим системээр дамжуулан нэвтрүүлсэн. Энэ ондоо багтаад дахин 19 үйлчилгээг нэвтрүүлнэ. Үр дүнд нь,  иргэдэд төвөг чирэгдэлгүй, түргэн шуурхай үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна хяналт тавих боломж нэмэгдэнэ.